Experimenten
Online!
 



Synthese van Zeep.

Etiket van een fles zonnebloemolie. Beschrijving:

Synthese van zeep uit zonne-bloemolie en natronloog.

Apparatuur:

-Weegschaal
-Horlogeglas
-Spatel
-Maatcilinder 25 ml
-Bekerglas 100 ml
-Bekerglas 250 ml
-Verwarmingsplaat
-Thermometer
-Gietvorm

Chemicaliën:

Zonnebloemolie
Natriumhydroxide: NaOH
Natriumchloride: NaCl

Veiligheid:

Natriumhydroxide reageert met water (oplossen) onder sterke warmteontwikkeling met kans op vorming van bijtende nevels. Werk in de zuurkast en gebruik handschoenen en een veiligheidsbril!

Voorbereiding:

(Alleen indien de zeep na bereiding wordt uitgezouten.)

Maak een verzadigde natriumchloride (keukenzout) oplossing door circa 60 gram zout, onder roeren, toe te voegen aan 150 ml heet water. Hierbij moet nog wat zout onopgelost blijven. Na afkoelen wordt de verzadigde oplossing afgegoten van het zout op de bodem.

Uitvoering:

Weeg op een horlogeglas 6,5 gram natriumhydroxide af en voeg het in kleine porties toe aan een bekerglas met daarin 18 ml gedestilleerd water. De oplossing tussentijds even roeren en wat af laten koelen.

Weeg 50 gram zonnebloemolie af en verwarm het in een bekerglas van 250 ml tot circa 80°C. Voeg vervolgens, onder voortdurend roeren, langzaam de nog warme natriumhydroxide oplossing toe. Blijven roeren en het mengsel langzaam aan de kook brengen. Zachtjes door laten koken totdat het mengsel zich niet meer ontbindt in lagen en een dikvloeibare massa is ontstaan. De totale reactietijd, inclusief aan de kook brengen, is circa 60 minuten.

De gevormde zeep af laten koelen en in een vorm gieten. Na een dag of 10 is de zeep hard genoeg om uit de vorm te halen. Laat de zeep hierna nog 3-6 weken uitharden.

Als alternatief voor het uitharden kan de zeep direct na bereiding worden uitgezouten: Los daartoe de gevormde zeep op in 50 ml heet (circa 90°C) water. Voeg, al roerend, circa 100 ml verzadigde zoutoplossing toe. Er vormen zich twee lagen. 24 uur laten staan en daarna de gevormde zeepkoek van het vloeistofoppervlak afscheppen. Aansluitend de zeep laten uitlekken op een paar stukken keukenpapier, in een vorm persen en laten drogen.

Waarnemingen:

Direct na toevoegen van de natronloog wordt de olie troebel door de eerste sporen zeep. Later wordt de vloeistof helderder met kleine witte vlokjes en ontbindt soms in verschillende lagen olie en loog. Tijdens het koken verdwijnen de lagen weer. Na afloop van de reactie is een dikvloeibare, crèmekleurige massa ontstaan.

Uitleg:

Vetten en oliën zijn verbindingen (esters) van glycerol met voornamelijk drie vetzuren, namelijk stearinezuur (C17H35COOH), palmitinezuur (C15H31COOH) en oliezuur (C17H33COOH). Vaste vetten bevatten geen oliezuur, vloeibare oliën wel. De splitsing van vetten of oliën in glycerol en vetzuren wordt verzeping genoemd. Dit is eigenlijk een evenwichtsreactie, maar onder invloed van natronloog verschuift het evenwicht naar rechts door vorming van de natriumzouten van de vetzuren. Deze zouten zijn in de volksmond beter bekend onder de naam zeep.

Verzepings-reactie.

R = Vetzuurketen van stearine-, palmitine-, of oliezuur.

Omdat zeep onoplosbaar is in een natriumchloride oplossing vormen zich tijdens het uitzouten twee lagen. De onderlaag bevat natrium-chloride (NaCl), de bij de reactie gevormde glycerol en sporen natron-loog. De bovenlaag bestaat voornamelijk uit zeep met cicra 30% water.

Opmerkingen:

-Een oplossing van natriumhydroxide wordt (natron)loog genoemd.

-Als gietvorm is een plastic wegwerpbekertje zeer geschikt. Scheur het bekertje open om de zeep eruit te halen. Gebruik geen metalen gietvorm.

-In principe is zeep te bereiden uit alle soorten plantaardige en dierljke olieën en vetten. De benodigde hoeveelheid loog hangt af van de soort olie of vet. Met behulp van de Zeepesizer is eenvoudig het aantal grammen natriumhydroxide te berekenen. Vaste vetten verzepen gemakkelijker dan vloeibare olieën.

-Door het uitzouten wordt de tevens bij de reactie gevormde glycerol (glycerine) uit de zeep verwijderd. Hierdoor hardt de zeep snel uit en is direct bruikbaar na bereiding.

Meer info & links:

Alles over zelf zeep maken

Eenvoudige en duidelijke site met alle beginselen van het zeep maken.

THUIS EXPERIMENTEREN - Zelf zeep maken
Experimentalchemie.de - Herstellung von Seife

De synthese van zeep op: Thuisexperimenteren.nl (Nederlands) en Experimentalchemie.de. (duits)

Noah's Ark - Simple Soapmaking

Uitgebreide website met uitleg, recepten, tips en nog veel meer. (Engels)